Robèrt Lafont a teorizat lei fasas d’acceleracion e
de crisi dau renaissentisme occitan. Segon eu tres “temps” marcan lei
fasas d’acceleracion.
Temps Un
Lo Temps Un es lo periòde d’expansion dau Felibritge e de dignificacion parciala de la lenga occitana, a la fin dau sègle XIX.
Lo Temps Un es seguit de la lònga decadéncia dau Felibritge pendent tot lo sègle XX, de son enfonzament dins la literatura estrecha e dins lo mite d’Arcadia, çò es, dins l’idealizacion passadista e desconnectada dei movements sociaus. Pendent aquela crisi i a pasmens d’occitanistas que rèstan visionaris, mai son minoritaris e pauc escotats.
Temps Dos
Lo Temps Dos es aqueu de l’occitanisme “classic” que s’espandís a la fin deis ans 1960 e au començament deis ans 1970. Fa coexistir la creacion literària, la volontat d’estendre l’usatge sociau de la lenga, l’expansion de la nòrma classica, lei primiers assais d’occitan estandard, l’explosion de la creacion literària e musicala en occitan (mai la musica, pasmens, rèsta tròp limitada a un orizont hippie: cançon de tèxt, folk, un pauc de jazz e pas mai). E mai i a una politizacion interessanta... Robèrt Lafont es l’intellectuau principau d’aqueu Temps Dos.
Lo Temps Dos es seguit, dins la fin deis ans 1970 e dins leis ans 1980, per una crisi terribla. L’occitanisme arriba pas de concretizar leis espèrs sociaus e politics. Es de mai en mai resignat, passadista, “neofelibrenc” e localista. S’enfonza dins un mite d’Arcadia renovelat. Un indici d’aquela crisi es l’antinormisme: lo refús d’aplicar la nòrma classica e sa destabilizacion en de desenats de tendéncias. Ives Roqueta simboliza aquela regression de l’occitanisme en crisi e es pas per azard que s’opausa violentament a la cèrca de qualitat de Robèrt Lafont.
Temps Tres
Robèrt Lafont contunha de trabalhar coratjosament per preparar de temps pus aürós. Teoriza l’arribada imminenta d’un Temps Tres dins son libre entitolat justament Temps Tres, paregut en 1991 (editat per Trabucaire).
Efectivament, un Temps Tres emergís ben pendent leis ans 1990 e 2000 amb de novèlei dinamicas de l’occitanisme: militants rejovenits, assais de professionalizacion, extension dei possibilitats d’ensenhament de l’occitan (public e associatiu, FÈLCO e Calandreta, CAPES d’occitan...), autonomia parciala d’Aran amb oficializacion de l’occitan en 1990, proteccion legala de l’occitan dins lei Valadas en 1999, renovacion de la creacion musicala e literària, restauracion parciala de la nòrma de la lenga amb lo Conseu de la Lenga Occitana (CLO) en 1996.
Tanben devèm notar l’aparicion de movements politics pus joves, instables, contradictòris mai dinamics: la Linha Imaginòt qu’es tristament francista mai que defend ben la creacion, lo CRÒC qu’es independentista e d’esquèrra, Gardarem la Tèrra qu’es altermondialista, etc.
Robèrt Lafont acompanha e noirís aqueu Temps Tres mai, malaürosament, quita nòstre mond en 2009.
E ara: la crisi tornarmai?
Ara, dins leis ans 2010, siáu pas segur que poscam dire que sigam encara dins lo Temps Tres. Meis amics Terric Lausa e Gerard-Joan Barceló pensan, e mai, qu’avèm retrobat una crisi grèva de l’occitanisme. Terric Lausa espèra ja l’aparicion d’un Temps Quatre per sortir deis andronas actualas. Cresi que meis amics an rason. Assagem de far lo bilanç de çò que se passa dins l’occitanisme dins aquesteis ans 2010.
Çò que sembla d’avançar:
Temps Un
Lo Temps Un es lo periòde d’expansion dau Felibritge e de dignificacion parciala de la lenga occitana, a la fin dau sègle XIX.
Lo Temps Un es seguit de la lònga decadéncia dau Felibritge pendent tot lo sègle XX, de son enfonzament dins la literatura estrecha e dins lo mite d’Arcadia, çò es, dins l’idealizacion passadista e desconnectada dei movements sociaus. Pendent aquela crisi i a pasmens d’occitanistas que rèstan visionaris, mai son minoritaris e pauc escotats.
Temps Dos
Lo Temps Dos es aqueu de l’occitanisme “classic” que s’espandís a la fin deis ans 1960 e au començament deis ans 1970. Fa coexistir la creacion literària, la volontat d’estendre l’usatge sociau de la lenga, l’expansion de la nòrma classica, lei primiers assais d’occitan estandard, l’explosion de la creacion literària e musicala en occitan (mai la musica, pasmens, rèsta tròp limitada a un orizont hippie: cançon de tèxt, folk, un pauc de jazz e pas mai). E mai i a una politizacion interessanta... Robèrt Lafont es l’intellectuau principau d’aqueu Temps Dos.
Lo Temps Dos es seguit, dins la fin deis ans 1970 e dins leis ans 1980, per una crisi terribla. L’occitanisme arriba pas de concretizar leis espèrs sociaus e politics. Es de mai en mai resignat, passadista, “neofelibrenc” e localista. S’enfonza dins un mite d’Arcadia renovelat. Un indici d’aquela crisi es l’antinormisme: lo refús d’aplicar la nòrma classica e sa destabilizacion en de desenats de tendéncias. Ives Roqueta simboliza aquela regression de l’occitanisme en crisi e es pas per azard que s’opausa violentament a la cèrca de qualitat de Robèrt Lafont.
Temps Tres
Robèrt Lafont contunha de trabalhar coratjosament per preparar de temps pus aürós. Teoriza l’arribada imminenta d’un Temps Tres dins son libre entitolat justament Temps Tres, paregut en 1991 (editat per Trabucaire).
Efectivament, un Temps Tres emergís ben pendent leis ans 1990 e 2000 amb de novèlei dinamicas de l’occitanisme: militants rejovenits, assais de professionalizacion, extension dei possibilitats d’ensenhament de l’occitan (public e associatiu, FÈLCO e Calandreta, CAPES d’occitan...), autonomia parciala d’Aran amb oficializacion de l’occitan en 1990, proteccion legala de l’occitan dins lei Valadas en 1999, renovacion de la creacion musicala e literària, restauracion parciala de la nòrma de la lenga amb lo Conseu de la Lenga Occitana (CLO) en 1996.
Tanben devèm notar l’aparicion de movements politics pus joves, instables, contradictòris mai dinamics: la Linha Imaginòt qu’es tristament francista mai que defend ben la creacion, lo CRÒC qu’es independentista e d’esquèrra, Gardarem la Tèrra qu’es altermondialista, etc.
Robèrt Lafont acompanha e noirís aqueu Temps Tres mai, malaürosament, quita nòstre mond en 2009.
E ara: la crisi tornarmai?
Ara, dins leis ans 2010, siáu pas segur que poscam dire que sigam encara dins lo Temps Tres. Meis amics Terric Lausa e Gerard-Joan Barceló pensan, e mai, qu’avèm retrobat una crisi grèva de l’occitanisme. Terric Lausa espèra ja l’aparicion d’un Temps Quatre per sortir deis andronas actualas. Cresi que meis amics an rason. Assagem de far lo bilanç de çò que se passa dins l’occitanisme dins aquesteis ans 2010.
Çò que sembla d’avançar:
— La diversificacion dei mèdias d’informacion generalista en occitan coma Jornalet o la nòva version de la Setmana.
— La perennizacion d’un espaci de comunicacion en occitan sus Internet. Remplaça pas la practica orala declinanta, de segur, mai ajuda a mantenir una esfèra de la practica en occitan e connècta melhor lei partisans de la lenga.
— La volontat de consolidar de l’estatut oficiau de la lenga occitana en Aran e dins lo Principat de Catalonha, amb divèrs estatuts e divèrsei leis renovadas.
— Una creativitat musicala que contunha en occitan e qu’abraça d’estils de mai en mai divèrs.
— L’acceptacion dei concèptes de lenga occitana e d’Occitània, especialament en Provença. Quasi degun lei contèsta pus dins l’opinion publica (en defòra de dos o tres grops d’illuminats).
— La perennizacion d’un espaci de comunicacion en occitan sus Internet. Remplaça pas la practica orala declinanta, de segur, mai ajuda a mantenir una esfèra de la practica en occitan e connècta melhor lei partisans de la lenga.
— La volontat de consolidar de l’estatut oficiau de la lenga occitana en Aran e dins lo Principat de Catalonha, amb divèrs estatuts e divèrsei leis renovadas.
— Una creativitat musicala que contunha en occitan e qu’abraça d’estils de mai en mai divèrs.
— L’acceptacion dei concèptes de lenga occitana e d’Occitània, especialament en Provença. Quasi degun lei contèsta pus dins l’opinion publica (en defòra de dos o tres grops d’illuminats).
Çò que sembla de recular, pasmens, dona de rasons de s’inquietar:
— L’usatge sociau de l’occitan contunha de recular. L’occitanisme es
incapable de compensar la pèrda dei locutors primaris (dichs “naturaus”)
per una aumentacion sufisenta dei locutors segondaris. L’occitanisme es
incapable de generalizar un liame fegond entre lei doas categorias de
locutors, que sovent s’ignòran mutualament. Lei locutors primaris son de
mai en mai isolats, vielhs e près de la desparicion, e pauc d’elei an
consciéncia de la valor de sa lenga. Son mai que mai lei locutors
segondaris, tròp pauc nombrós, que s’interconnèctan per Internet e lei
rets sociaus e que pensan l’occitan coma una lenga modèrna.
— Lei manifestacions massissas per l’occitan, dau labèl Anem Òc, pèrdon de fòrça e d’unitat. S’enfonzan dins lei revendicacions timidas e ineficaças, dins l’envielhiment, dins lei divisions en capèlas e dins l’ultralocalisme bas-lengadocian. Obtenon pas un melhorament significatiu de l’usatge de l’occitan (e mai se i participi e se lei sosteni per principi).
— Leis autoritats fan pas çò que devon per sauvar l’occitan. En Aran, maugrat leis estatuts e lei leis novèlas, l’usatge de l’occitan baissa dramaticament davant l’espanhòu. Dins lei Valadas, maugrat un occitanisme meritòri, l’occitan se parla mens fàcia a l’italian. A Mónegue, i a ges de dinamica visibla. E dins l’estat francés, lei poders publics son de mai en mai ostils coma o podèm veire amb leis agressions e lei promessas escarnidas sota Sarkozy e Hollande.
— La creativitat en occitan se manten, o ai dich çai sus... mai se manten pas tant... La literatura a de mens en mens d’escrivans novèus e joves (e totun n’i a), benlèu perque lei joves mestrejan mens ben l’expression de qualitat en occitan. La musica se diversifica... mai siam encara luenh d’una ofèrta completa d’estils. Avèm aquerit en occitan, tròp tardivament, de rap, de jazz e, encara pus tardivament, de punk e de black metal. Avèm pas encara de gotic, ni d’R’n’B, ni d’elèctro (o quasi pas), ni de dubstep en occitan... Per ieu es un signe d’anomalia e de feblesa inacceptabla.
— L’ensenhament de l’occitan arriba pas de se desvolopar de maniera decisiva. Lei Calandretas an d’implantacions regionalas inegalas (lei trobam sustot en zòna gascona e lengadociana) e leis escolans que ne sòrton, en granda majoritat, cèssan de parlar occitan. Pauc de calandrons alimentan lei rengs deis occitanistas novèus. L’ensenhament public de l’occitan es de mai en mai menaçat per de supressions de mejans o de pòsts, per de liquidacions de sits bilingües, per una interdiccion de l’occitan dins certanei filieras e dins certanei territòris, per un sabotatge frequent venent de la ierarquia, per una reforma dau collègi catastrofica...
— Lei manifestacions massissas per l’occitan, dau labèl Anem Òc, pèrdon de fòrça e d’unitat. S’enfonzan dins lei revendicacions timidas e ineficaças, dins l’envielhiment, dins lei divisions en capèlas e dins l’ultralocalisme bas-lengadocian. Obtenon pas un melhorament significatiu de l’usatge de l’occitan (e mai se i participi e se lei sosteni per principi).
— Leis autoritats fan pas çò que devon per sauvar l’occitan. En Aran, maugrat leis estatuts e lei leis novèlas, l’usatge de l’occitan baissa dramaticament davant l’espanhòu. Dins lei Valadas, maugrat un occitanisme meritòri, l’occitan se parla mens fàcia a l’italian. A Mónegue, i a ges de dinamica visibla. E dins l’estat francés, lei poders publics son de mai en mai ostils coma o podèm veire amb leis agressions e lei promessas escarnidas sota Sarkozy e Hollande.
— La creativitat en occitan se manten, o ai dich çai sus... mai se manten pas tant... La literatura a de mens en mens d’escrivans novèus e joves (e totun n’i a), benlèu perque lei joves mestrejan mens ben l’expression de qualitat en occitan. La musica se diversifica... mai siam encara luenh d’una ofèrta completa d’estils. Avèm aquerit en occitan, tròp tardivament, de rap, de jazz e, encara pus tardivament, de punk e de black metal. Avèm pas encara de gotic, ni d’R’n’B, ni d’elèctro (o quasi pas), ni de dubstep en occitan... Per ieu es un signe d’anomalia e de feblesa inacceptabla.
— L’ensenhament de l’occitan arriba pas de se desvolopar de maniera decisiva. Lei Calandretas an d’implantacions regionalas inegalas (lei trobam sustot en zòna gascona e lengadociana) e leis escolans que ne sòrton, en granda majoritat, cèssan de parlar occitan. Pauc de calandrons alimentan lei rengs deis occitanistas novèus. L’ensenhament public de l’occitan es de mai en mai menaçat per de supressions de mejans o de pòsts, per de liquidacions de sits bilingües, per una interdiccion de l’occitan dins certanei filieras e dins certanei territòris, per un sabotatge frequent venent de la ierarquia, per una reforma dau collègi catastrofica...
— Fòrça occitanistas contunhan de creire, boniàs e ninòis que son, que
la lenga se sauvarà sustot per l’escòla e per una politica de l’estat
que ven jamai. Li còsta de comprene qu’una lenga se sauva per la
practica dins lei familhas, entre lei generacions e en creant de nuclèus
de parlants actius. L’escòla e l’estat seguisson lei familhas e lei nuclèus de parlants actius. L’escòla e l’estat remplaçan jamai lei familhas e lei nuclèus de parlants actius.
— La sociolingüistica dau conflicte, impulsada per Robèrt Lafont entretant, es per definicion la sciéncia mai adeqüata per sauvar una lenga. Pasmens rèsta escandalosament marginala dins la lingüistica occitana e dins leis universitats d’Occitània (lo pauc de sociolingüistica universitària es quasi monopolizada per leis estudis francofrancés). I a encara tròp de gents que revendican lo bilingüisme occitan-francés quand, en realitat, lo bilingüisme fa avançar lo francés e fa recular l’occitan.
— La nòrma de l’occitan es defenduda per tròp pauc d’institucions —que Jornalet ne fa partida—. Lo Conseu de la Lenga Occitana (CLO) rèsta la sola referéncia seriosa mai es intrat en paralisi totala après 2007. L’antinormisme rèsta tròp present a causa de la fòrça d’inèrcia, a causa de la peresa intellectuala de certanei dirigents occitanistas e a causa dei novèleis “acadèmias” que son incapablas de difusar una nòrma (AOCGS, CPLO, IEA).
— Lo localisme estequit e la manca de solidaritat entre leis occitanistas de diferentei regions: encara fan de devastacions...
— La politizacion de l’occitanisme retomba a de nivèus terriblament bas, levat d’excepcions. Avèm tròp pauc d’elegits occitanistas e pesan tròp pauc sus la vida publica. La question occitana s’impausa pas dins lei debats. Rèsta marginala. Avèm d’elegits de valor coma Mireia Boya e Patric Roux, mai n’avèm talament pauc. Lei movements politics occitanistas arriban pas a difusar un programa politic ausible, comprensible e entosiasta. Certanei grops oblidan completament leis ensenhaments de Robèrt Lafont e de Francés Fontan...
— La sociolingüistica dau conflicte, impulsada per Robèrt Lafont entretant, es per definicion la sciéncia mai adeqüata per sauvar una lenga. Pasmens rèsta escandalosament marginala dins la lingüistica occitana e dins leis universitats d’Occitània (lo pauc de sociolingüistica universitària es quasi monopolizada per leis estudis francofrancés). I a encara tròp de gents que revendican lo bilingüisme occitan-francés quand, en realitat, lo bilingüisme fa avançar lo francés e fa recular l’occitan.
— La nòrma de l’occitan es defenduda per tròp pauc d’institucions —que Jornalet ne fa partida—. Lo Conseu de la Lenga Occitana (CLO) rèsta la sola referéncia seriosa mai es intrat en paralisi totala après 2007. L’antinormisme rèsta tròp present a causa de la fòrça d’inèrcia, a causa de la peresa intellectuala de certanei dirigents occitanistas e a causa dei novèleis “acadèmias” que son incapablas de difusar una nòrma (AOCGS, CPLO, IEA).
— Lo localisme estequit e la manca de solidaritat entre leis occitanistas de diferentei regions: encara fan de devastacions...
— La politizacion de l’occitanisme retomba a de nivèus terriblament bas, levat d’excepcions. Avèm tròp pauc d’elegits occitanistas e pesan tròp pauc sus la vida publica. La question occitana s’impausa pas dins lei debats. Rèsta marginala. Avèm d’elegits de valor coma Mireia Boya e Patric Roux, mai n’avèm talament pauc. Lei movements politics occitanistas arriban pas a difusar un programa politic ausible, comprensible e entosiasta. Certanei grops oblidan completament leis ensenhaments de Robèrt Lafont e de Francés Fontan...
— Lo bilanç non critic de l’òbra d’Ives Roqueta, qu’a engendrat pasmens
una granda part dei blocatges actuaus, indica ben la feblesa de
l’occitanisme.
Donc lo bilanç es pas flame. Que òc, siam dins una novèla crisi de l’occitanisme. Lo bèu primtemps entosiasta dau Temps Tres sembla ben acabat, finit e enterrat. Avèm de motius d’esperança, avèm d’òbras interessantas, mai lei fòrças negativas de l’inèrcia, dau minimalisme e de la somission volontària a França, encara uei, empachan de crear la dinamica necessària per assegurar la subrevida de l’occitan.
Aquò o disi pas per nos enfonzar dins lo desespèr. O disi per nos revelhar, per s’acontentar pas de çò que ja avèm. O disi per que comprengam que l’essenciau dau trabalh rèsta de faire. Anem a l’òbra! Amb estrambòrd!
Domergue SUMIEN
Cap comentari:
Publica un comentari a l'entrada