Sortam de la crisi e preparem lo Temps Quatre de l'occitanisme

Lo grand Robèrt Lafont teorizèt en 1991 lei tres periòdes d’acceleracion dau “renaissentime occitan” (o de l’“occitanisme” au sens larg, totei grafias inclusas). Lo Temps Un foguèt l’expansion dau Felibritge a la fin dau sègle XIX. Lo Temps Dos vegèt la cima de l’occitanisme classic dins leis ans 1960-70. Lo Temps Tres foguèt una prefonda renovacion de l’occitanisme pendent leis ans 1990-2000.

Entre aquelei tres temps d’acceleracion, i aguèt de periòdes de crisi ont l’occitanisme mancava de fòrça e de perspectivas. Après lo Temps Un, i aguèt pendent la primiera mitat dau sègle XX la crisi dau Felibritge que veniá passadista e amòrf. Après lo temps Dos, i aguèt una crisi de l’occitanisme a la fin deis ans 1970 e durant leis ans 1980: envielhiment, atonia, localisme estrech, refús de la nòrma de la lenga...

Ai explicat dins Jornalet (18.1.2016) que lo Temps Tres de l’occitanisme sembla ja finit e que siam intrats dins una crisi novèla, ara dins lei ans 2010... Aquesta constatacion ven de mon amic Terric Lausa. E mon amic Gerard-Joan Barceló fa d’analisis similaras.

D’efiech, vesèm un envielhiment dei militants occitanistas, una manca de joines, una manca d’ambicion, una eternizacion dei vielhs esquèmas que foncionan pas, una impossibilitat d’impausar un rapòrt de fòrça, un pes feble dins l’opinion. E mai retombam dins un localisme egoïsta, dins la pèrda d’una lenga normativa (amb lo sòm forçat dau CLO) e dins una abséncia d’estrategia per l’ensemble d’Occitània.

La darriera “granda” manifestacion “Anem Òc” per l’occitan, a Montpelhièr en 2015, mostrèt l’envielhiment, la baissa dei militants, la division e lo localisme estrech de quauquei dirigents occitanistas (sustot montpelhierencs, tolosans e bearnés). Luchar per l’Ofici Public de la Lenga Ocictana, per quauqueis escòlas Calandretas de mai, per quauquei pòsts de professors d’occitan, per la Carta Europèa, vague, son d’objectius bòns... Mai son d’objectius limitats que sufison pas per sauvar la lenga.

Amb aquela vision limitada, la sortida de crisi arribarà benlèu pas. E l’occitan, tròp feble e mau defendut, risca de morir definitivament.

Se sortèm de la crisi, aquò supausa que leis occitanistas despassaràn leis obstacles actuaus e que crearàn una dinamica completament nòva, en inversant lo movement de mòrt de l’occitan. Una sortida de crisi seriá un Temps Quatre. Pòdi pas predire quora vendrà lo Temps Quatre, ni se vendrà. Mai se lo Temps Quatre arriba, implicarà una rompedura radicala amb lei blocatges actuaus. Auriá lei caracteristicas seguentas.

— Un impacte duradís sus l’opinion publica e sus la vida sociala. Serà possible solament se leis occitanistas vòlon installar un rapòrt de fòrça. Devon assumir una nocion importanta de la sociolingüistica: la nocion de conflicte qu’opausa la lenga menaçada (l’occitan) e la lenga dominanta (francés, italian o espanhòu). Arrestem de pantaiar e regardem la realitat: lo francés tua l’occitan dins un conflicte; l’occitan retrobarà son usatge tanben dins un conflicte.

— L’usatge de la lenga dins de familhas, de generacion en generacion, en organizant aquelei familhas dins de nuclèus de parlants actius. Lei nuclèus de parlants podòn èsser de vesinanças o de rets. Es solament amb de parlants concrets que podèm estendre puei l’occitan a l’escòla, dins la vida publica e dins lei mèdias. Es una constatacion de la sociolingüistica (Robèrt Lafont, Joshua Fishman...).

— La transmisson dau saber occitanista ai generacions novèlas de militants, amb la formacion e la promocion constanta dei joines.

— Una creacion pus divèrsa e pus audaciosa en lenga occitana (musica, literatura, bedé, cinèma...), dins totei leis estils populars, sens restriccion.

— Una lenga occitana accessibla a de milions de gents, gràcias a una varietat estandard clara, amb una nòrma univòca, aplicada e respectada per totei (que pòt integrar de variacions regionalas moderadas). Es una condicion per l’expansion de tota lenga modèrna. L’antinormisme rend la lenga pauc accessibla e dificilament difusabla. L’antinormisme devendriá marginau dins lo Temps Quatre.

— La solidaritat d’organizacion entre leis occitanistas de totei lei regions, amb una volontat reala de s’implantar pertot dins lo país, de Montluçon a Vielha e de l’Atlantic ais Aups (e pas solament en Bearn o en Lengadòc).

— Politizar la question occitana en tèrmes de nacion, de liberacion nacionala. Lo primier responsable de la baissa de l’occitan, es ben l’estat francés que veïcula una ideologia de la nacion francesa, amb una lenga unica au servici d’una nacion unica. Lo sauvament de l’occitan passa per una rompedura radicala amb l’ideologia de la nacion francesa. L’occitan pòt pas subreviure “en França”. Un independentisme occitan, dobèrt e tolerant, d’inspiracion catalana, deven necessari per reïnstallar la legitimitat ideologica e sociala de nòstra lenga.

Domergue SUMIEN

______________

Aqueste article s’es publicat dins la Setmana lo 19.2.2016 e dins Jornalet lo 22.2.2016.